Günter Grass

5 oktober 2005 t/m 8 maart 2006
Günter Grass - Onbekend bij lezers. Aquarellen uit de verzameling Würth, Künzelsau.

De tentoonstelling ‘Onbekend bij lezers’ toont de wereldberoemde schrijver Günter Grass van een minder bekende kant: als schilder. Het is echter niet de eerste keer dat Grass deze identiteit openbaart. Sinds jaren leidt hij een dubbelleven, zo verschijnt al in 1956 zijn eerste beeldende werk, ‘Die Vorzüge der Windhühner’. Opmerkelijk genoeg herbergt dit werk al de vermenging van poëzie en beeld, het uitgangspunt dat Grass gedurende zijn carrière steeds verder uitdiept en professionaliseert.

Als geboren kunstenaar start Günter Grass van huis uit zijn artistieke loopbaan. Na een opleiding als steenhouwer volgt de wens deze basiskennis een kunstzinnig vervolg te geven. Grass start bij de kunstacademie in Düsseldorf om uiteindelijk zijn diploma te ontvangen aan de Hogeschool voor de Beeldende Kunsten in Berlijn. Het schrijven is in deze tijd enkel een hobby. En wanneer Grass zeer onverwachts internationaal groots doorbreekt met ‘Die Blechtrommel’ (De blikken trommel) heeft hij al een solide vorming als beeldhouwer doorlopen.

Dat Grass ook ver buiten literaire kringen bekendheid geniet komt voornamelijk door het feit dat hij de eerste Duitse schrijver was die zich actief verbond met een nieuwsoortig politiek engagement. In zijn politieke geschriften en toespraken ondersteunt hij de SPD met Willy Brandt tijdens de verkiezingscampagnes van de jaren zestig en zeventig. Mede dankzij zijn betrokkenheid ontstaat er een beweging die zich inzet voor politieke en maatschappelijke belangen. Dat Grass zijn kritische blik behouden heeft, mag blijken uit de energieke en kleurrijke stukken die nog altijd met regelmaat in belangrijke dagbladen verschijnen.

Hoewel trots op dit literaire en politieke succes laat hij zijn activiteiten als beeldhouwer er niet onder lijden. In tegenstelling, Grass begint juist een creatieve zoektocht naar versmelting van de twee kunstuitingen die hem het meest dierbaar zijn. ‘Vaak begin ik mijn gedicht met een tekening van waaruit het eerste woord komt, of andersom’, aldus Grass. De tentoonstelling toont alle 116 aquarellen uit de serie ‘Fündsachen für Nichtleser’ waarbij Grass zich helemaal wijdt aan deze fascinatie; poëzie en beeld gaan bij de aquarellen gemoedelijk in elkaar over. Hiernaast is de aquarellenreeks ook een reactie op de hevige kritieken die zijn roman ‘Ein Weites Feld’ in 1995 ontving. Het aquarelleren hielp Grass zich af te schermen van de buitenwereld, bovendien voorziet de techniek hem telkens van nieuwe inspiratie. Oftewel de vermening van poëzie en beeld zijn voor Grass ‘het nauwkeurigste instrument waarmee hij zichzelf opnieuw leert kennen en zich keer op keer opnieuw kan meten’.

De terugkeer na de lang vermaledijde aquareltechniek plus de poging om het alledaagse te doorgronden en vast te leggen, geeft de aquarellen hun zeggingskracht. Maar ondanks de sterke raakvlakken met de werkelijkheid, lijkt het toch alsof de aquarellen ieder afzonderlijk een eigen leven leiden. Deze twee lagen, welke elkaar niet met rust laten, geven een absurde wending aan de werken. Het is echter niet zo dat achter de alledaagsheid een diepere betekenis schuilt, van enige symboliek neemt Grass bewust afstand. In ieder geval biedt het allegaartje waaruit ‘Onbekend bij lezers’ bestaat ruim baan voor ontdekkingen ongeacht de aard hiervan nu opgewekt, ernstig, persoonlijk of toegankelijk is.